Δημοκρατία στο αυτόματο

Πολύ θα το ήθελε η Ένωση να τραβήξει το αυτί της Ελβετίας αυτές τις ημέρες. Χαλάει όλη τη «σούπα» της δημοκρατικής και πολιτισμένης Ευρώπης, εξ ου και μύδροι εξαπολύονται περί της «ακροδεξιάς επιχειρηματολογίας» και του δημοψηφίσματος περί της μετανάστευσης που διεξήχθη στη χώρα αυτή.

Όμως ένα είναι το βέβαιο. Ο κάθε λαός, η κάθε τοπική κοινωνία, έχει το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης και της ανάπτυξης πολιτικής με βάση τους πολίτες του τόπου και τις απόψεις τους, κάτι που αποτελεί θεμέλιο λίθο της ενωμένης Ευρώπης. Και η Ε.Ε. κάθε άλλο παρά δημοκρατική και πολιτική κίνηση είναι αυτές τις μέρες. Δυστυχώς δεν είναι τίποτε παραπάνω από μια οικονομική συμφωνία μεταξύ των κρατών, που την πολιτική την χρησιμοποιεί μόνο και μόνο για να δημιουργεί όμορφα μεγαλόπνοα λογοτεχνικά κείμενα με κατευθύνσεις και στόχους και όμορφες ιδέες, ενώ ολισθαίνει καθημερινά όλο και βαθύτερα στη δυναστεία του χρηματοοικονομικού αυταρχισμού.

Η Ένωση υποτίθεται πως έχει θεμελιωθεί σε μια αρχή ισότητας των πολιτών του κάθε κράτους. Όμως, αν κάποιος κοιτάξει από κοντά, το κάθε κράτος χωριστά κατ’ αρχάς, προφανώς θα αντιληφθεί πως ο νυχτοφύλακας ας πούμε δεν απολαμβάνει την ίδια ισότητα που απολαμβάνει ο γραμματέας του υπουργού, πόσο μάλλον ο βουλευτής και ο ίδιος ο υπουργός. Μερικοί είναι «πιο ίσοι» από τους υπόλοιπους. Η πραγματική, διαστρωματική  ισότητα, δεν είναι τίποτε παραπάνω από μία ψευδαίσθηση που εκτρέφεται και εντυπώνεται στον κόσμο. Εξ ου και συνεχώς οι πολιτικοί κύκλοι αναμασούν την πρόθεσή τους για αποκατάστασής της.

Αλλά και ανάμεσα στις χώρες της ΕΕ, νυχτοφύλακας από νυχτοφύλακα μάλλον διαφέρει, το ίδιο ισχύει προφανώς και από γραμματέα σε γραμματέα, και σε αρκετό βαθμό ισχύει και μεταξύ βουλευτή και βουλευτή. Αμφιβάλεις  άλλωστε αν υπάρχει ισότητα τουλάχιστον ανάμεσα στον Έλληνα πρωθυπουργό και τον Γάλλο πρόεδρο. Αλλά ακόμα κι έτσι, τελικά η κάθε κοινωνία μας διαφεντεύεται από ένα μικρό υποσύνολο ανθρώπων που είναι «πιο ίσοι» από τους άλλους. Και αν αυτό είναι αληθές σε κρατικό επίπεδο, γίνεται ακόμα πιο αληθές σε ευρωπαϊκό. Εκτός και αν κάποιος πιστεύει πως ο λόγος του οδοκαθαριστή μετράει αρκετά στον καθορισμό της εκπαιδευτικής ή οικονομικής πολιτικής ενός κράτους ας πούμε, πόσο μάλλον της Ε.Ε. ολόκληρης. Αλλά αμφιβάλεις αν ακόμα και τα «συνδικάτα» πλέον συμμετέχουν στην άσκηση πολιτικής˙ πιστεύεις ότι μάλλον ασχολούνται περισσότερο με το συμφέρον της «κάστας» που εκπροσωπούν, και κυρίως πάλι περισσότερο γι’ αυτό όσων βρίσκονται ψιλότερα στην ιεραρχία, παρά ασχολούνται πραγματικά με την άσκηση πολιτικής.

Σε μια δημοκρατική κοινωνία όμως, η καθολική ισότητα προφανώς και δεν είναι κάτι που κατακτάται  με την οικονομική επιφάνεια ή την κοινωνική θέση, αλλά αντιθέτως υφίσταται ανάμεσα στους πολίτες επειδή ακριβώς υπάρχει δημοκρατία, ισονομία και «ίση συμμετοχή πολιτικών όντων». Και προφανώς δεν αποτελεί κάποια μορφή «ισότητας στον καταμερισμό τροφής», όπως θα προσπαθήσει κάποιος να υπονοήσει για να οδηγήσει τη συζήτηση αλλού, αλλά πρόκειται για ισότητα απέναντι στην αντιμετώπιση.

Η πραγματικότητα όμως είναι πως η ισότητα δεν διατρέχει καθ’ ύψος την κοινωνική πυραμίδα, όπως θα έπρεπε, αλλά την διατρέχει οριζόντια, και με διαφορετική «τιμή» ανά στρώμα, «τιμή» που ελαττώνεται καθώς κινούμαστε στα κατώτερα και πλατύτερα στρώματα. Και εκεί ακριβώς είναι το πρόβλημα δημοκρατίας του σημερινού δυτικού πολιτισμού, εκεί και εδράζεται ο στρουθοκαμηλισμός του.

Είναι απόλυτα προφανές πως η ένωση μπορεί και να μην είχε δημιουργηθεί αν κάθε λαός έκανε δημοψήφισμα για τη συμμετοχή του σε αυτή, παρότι σίγουρα η δημιουργία της έχει επιδράσει θετικά σε αρκετές πτυχές της ζωής των ευρωπαίων. Όμως είναι επίσης απόλυτα λογικό και δημοκρατικό, ο κάθε λαός, όπως αρμόζει και στον κάθε άνθρωπο χωριστά, να επιζητεί την αυτοδιάθεσή του και να καθορίζει (και να καθορίζεται, μιας και η διαδικασία είναι αμφίδρομη) την κοινωνία του με βάση τις δικές του πολιτικές ιδέες και απόψεις και όχι με βάση τις αποφάσεις μέσα σε κλειστά γραφεία ή σε πνευματικά – ιδεολογικά φόρα (αγορές κατά την ελληνική, αλλά δυστυχώς η έννοια της αγοράς έχει υποτιμηθεί τόσο που πλέον αναφέρεται στο παζάρι και όχι στην αγόρευση). Η «δουλειά» των πνευματικών δεν είναι να αποφασίζουν οι ίδιοι τις τύχες, αλλά να διατυπώνουν απόψεις με στιβαρά επιχειρήματα, ώστε να πείθουν τους πολίτες να τις υιοθετούν. Η απόφαση σε μια δημοκρατία ανήκει στους πολίτες και όχι στα πολιτική ή πνευματικά επιτελεία.

Και αυτό ακριβώς είναι που έχει χαθεί κατά πολύ σήμερα από τις δυτικές κοινωνίας, όπου ο άνθρωπος έχει σχεδόν πάψει να μετέχει στην πολιτική και πολιτιστική κατεύθυνση του τόπου του, παρά μετέχει μόνο στην οικονομική δραστηριότητα, και αυτή πάλι όμως με βάση όχι τις δικές του οικονομικές απόψεις και πολιτικές, αλλά με βάση μια επιβαλλόμενη οικονομική θεωρία και χωρίς καμία πολιτική συζήτηση. Ο δυτικός άνθρωπος πλέον ιδιωτεύει μονοσήμαντα και έχει πάψει να αποτελεί οποιοδήποτε είδος πολιτικού όντος.

Ο άνθρωπος του σημερινού δυτικού κόσμου ποτέ δεν συζήτησε με το διπλανό του για την πορεία που θα ήθελε να έχει η τοπική κοινωνία του – η συζήτηση αυτή τείνει πλέον να εκλείψει ακόμα και μέσα στην οικογένεια την ίδια! Οι κοινωνίες σήμερα «έχουν μπει στο αυτόματο» κατά κάποιο τρόπο, και οι άνθρωποι δεν στοχάζονται ούτε συζητούν για την πορεία που θα ήθελα να έχουν, αλλά απλά «δραστηριοποιούνται», αφήνοντας την κοινωνία είτε (στην καλύτερη των περιπτώσεων) να αποκτήσει τη «συνισταμένη» των κατευθύνσεων, ακόμα και αν αυτή δεν θα αποτελούσε αρχικά επιλογή του μεγαλύτερου μέρους του πληθυσμού (αυτό κι αν είναι οχλοκρατία!), είτε στην πράξη να κατευθύνεται από τους νόμους που δημιουργούνται από τους «ολίγους εκλεκτούς εκλεγμένους» που αναλαμβάνουν το ρόλο σωτήρα και καθοριστή της τύχης των κοινωνιών. Και το μόνο που έχει αλλάξει είναι, αντί για «ελέω θεού» να δρουν ελέω ανθρώπου».

Όμως, ακόμα και εκλεγμένος που είναι ο όποιος από τους «σωτήρες», στην πράξη δεν λαμβάνει υπ’ όψη του τη θέληση των πολιτών. Αυτοί άλλωστε όπως είπαμε δεν συζητούν καν την πορεία της κοινωνίας, απλά ακολουθούν το ρεύμα επαφιόμενοι στα χέρια του εκλεγμένου ηγέτη. Η κατάσταση αυτή κάθε άλλο παρά δημοκρατική είναι, και οι ανά τετραετία ή πενταετία εκλογικές αναμετρήσεις δεν αποτελούν τίποτε άλλο παρά πρόφαση δημοκρατίας. Κι αν αυτό συμβαίνει στα όρια ενός κράτους, πόσο μάλλον συμβαίνει στα όρια μιας Ένωσης, όπου οι κανόνες που υιοθετούνται μπορεί πολλές φορές να μην αρμόζουν καν σε διαφορετικές τοπικές κοινωνίες και πολιτικές, πολιτιστικές και ακόμα και γεωγραφικές και τοπικές μορφολογίες! Γι αυτό άλλωστε και ονομάζεται ένωση και όχι κράτος. Διότι ανέχεται και οφείλει να ανέχεται ιδιαιτερότητες ανά κράτος, όπως οφείλει να μην επιδιώκει κανενός είδους ομογενοποίηση, αλλά αντιθέτως να υποστηρίζει την ποικιλομορφία.

Δεν έχεις διάθεση να μπεις σε βάθος στην ουσία του ελβετικού δημοψηφίσματος. Γεγονός είναι πως η αθρόα μετανάστευση θίγει τη βιωσιμότητα και πως κάθε κοινωνία διαθέτει το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης και του αυτοελέγχου, πέραν του «εκ των άνωθεν» ελέγχου. Όπως γεγονός είναι πως υπάρχουν περιπτώσεις που η μετανάστευση αποτελεί αναγκαία επιλογή, ειδικά όταν βυθίζεται το σπίτι σου. Σε μια δημοκρατική όμως κοινωνία όπως αυτή του δυτικού κόσμου, οι πολίτες οφείλουν να δηλώνουν την άποψή τους και η πολιτική οφείλει να την ακολουθεί, οι συμπολίτες δε, είτε εντός του ίδιου κράτους, είτε διακρατικά, οφείλουν να σέβονται την θέληση και τις αποφάσεις των τοπικών κοινωνιών. Αλλιώς ο δυτικός κόσμος γρήγορα θα ξεπεράσει το στάδιο της «φιλελεύθερης» ολιγαρχίας που διανύει, ομοιάζοντας όλο και περισσότερο σε φονταμενταλιστική κοινωνία, παρά την ένδυσή του με τον μανδύα του «φιλελευθερισμού».

Καιρός είναι να πάψει η αυτοδιάθεση των πολιτών μέσω της «ελεύθερης επιλογής» του ίδιου προϊόντος ή του ίδιου τηλεοπτικού προγράμματος από χιλιάδες - μυριάδες, και να ξεκινήσει μια νέα ιστορία αυτοδιάθεσης, μέσω της επιλογής της πορείας κάθε κοινωνίας από τους πολίτες της, με περισσότερα και συνεχή δημοψηφίσματα. Διότι περισσότερη σημασία έχει να συναποφασίζει κάθε κοινωνία τί πορεία θέλει, παρά οι πολίτες της να συμμετέχουν σε έρευνες αγοράς για το χρώμα και το σχήμα που θα έχουν τα πεπόνια του αύριο. Περισσότερη σημασία έχει να είσαι πολίτης, παρά ιδιώτης που ασχολείται «με τη δουλίτσα του» έχοντας παρατήσει την κοινωνία «στον αυτόματο πιλότο».