Νόμος & φόβος

Κάθε κοινωνία δικαίου αναθέτει κάποια μέρα στον νομοθέτη να εκφράσει το κοινό αίσθημα δικαίου των πολιτών της σε γραπτούς νόμους - ασφαλιστικές δικλείδες, ώστε να είναι γνωστός και δεδομένος ο τρόπος λειτουργίας της κοινωνίας, όπως αυτός υπαγορεύεται από το κοινό αίσθημα δικαίου. Οι νόμοι αυτοί πρέπει να τηρούνται από το σύνολο και τηρούνται από καρδιάς αφού εκφράζουν το κοινό αίσθημα. Φυσικά πάντα υπάρχουν οι παραβάτες, καθώς και αυτοί που "είναι υπέρ άνω του νόμου". Δυστυχώς είμαστε ανθρώπινη κοινωνία η οποία χρησιμοποιεί ανθρώπινα όργανα και ανθρώπινα κριτήρια. Αυτοί και βάσει του νόμου, και της υποκειμενικής πάντα κρίσης των δικαστών, τιμωρούνται (η πρέπει να τιμωρούνται) με τιμωρία ανάλογη αυτής που ικανοποιεί το της δεδομένης κοινωνίας κοινό αίσθημα δικαιοσύνης.

Ο νόμος λοιπόν, όντας παιδί του κοινωνικού αισθήματος δικαίου, εμφυσείται στους πολίτες κατά την διάρκεια της διαπαιδαγώγησής τους στη δεδομένη κοινωνία. Εμφυσείται, όπως ακριβώς δημιουργήθηκε νωρίτερα, ως ιδεολογία, ήθος και γνώση, με σκοπό να τηρείται από καρδιάς και όχι μετά φόβου, ώστε να μην αισθάνεται ο πολίτης περιορισμό, έχοντας δεδομένους τους λόγους ορθότητας του νόμου. Άλλωστε είναι δεδομένο ότι παραβάτες είναι όσοι θεωρούν πως περιορίζονται από τον νόμο και επομένως στην νομολατρική κοινωνία του φόβου όλοι είναι εν δυνάμει παραβάτες, ενώ ο νόμος είναι άστοχος αφού δεν εκφράζει το περί δικαίου κοινό αίσθημα, αποτέλεσμα του εμφυσόμενου φόβου και όχι απαραιτήτως του εσφαλμένου περιεχόμενου του νόμου. Ταυτόχρονα η κοινωνία του φόβου χάνει την δυνατότητα αναγνώρισης των νόμων που σταμάτησαν (για λόγους ανάπτυξης ή μεταβολής ηθών και ιδεολογίας) να εκφράζουν το κοινό αίσθημα, ώστε ο νομοθέτης είτε να τους μετατρέψει, είτε ακόμα και να τους καταργήσει, ως οφείλει. Όταν δε ένας νόμος δεν εφαρμόζεται, τότε είτε υπάρχει σφάλμα στον ίδιο το νόμο (έπαυσε να εκφράζει το πλήθος), είτε στο σύστημα εφαρμογής του νόμου (πολιτεία), είτε στο σύστημα διαπαιδαγώγησης (αποτυχία δημιουργίας πολιτών που σέβονται το κοινό δίκαιο, παρότι το αναγνωρίζουν και το αποζητούν για τον εαυτό τους). Ο νομοθέτης και οι κυβερνώντες καλούνται να εντοπίσουν και να επιδιορθώσουν τα σφάλματα αυτά και όχι να επιβάλλουν τον νόμο δια της βίας.

Η προσκόλληση στη δια φόβου επιβολή του νόμου παραπέμπει πλέον μόνο σε πρακτικές του εκκλησιαστικού ιερατείου (όχι την θρησκεία αυτή καθαυτή, η οποία εκφράζει πάλι το κοινό αίσθημα κάθε κοινωνίας) κυρίως του καθολικού μεσαίωνα και μερικώς του σημερινού χριστιανισμού, αλλά και άλλων θρησκειών του κόσμου, συμπεριλαμβανομένων των ισλαμικών μουλάδων (τονίζεται εκ νέου ότι οι θρησκείες δε φέρουν ευθύνη, τα ιερατεία που απληστούν για εξουσία τη φέρουν). Η νοοτροπία του φόβου, ενός άλλου τότε νόμου, ενθυμούμαστε όλοι ότι κατέληξε στους ιεροεξεταστές του μεσαίωνα, νομιμοποίησε τους σταυροφόρους, ενώ έφτασε σε επίπεδο να θέλει να στείλει στην πυρά τους λαμπρούς (για την σημερινή κοινωνία του μέλλοντος) επιστήμονες που αρνούνταν να φοβηθούν. Δεν θα ήθελα να φανταστώ τι θα είχε συμβεί αν ο Γαλιλαίος είχε σταλεί στην πυρά ως όφειλαν οι του γράμματος του τότε νόμου τηρητές. Σήμερα που ύστερα από τόσους αιώνες αποκοπήκαμε πλέον από τους φόβους και αρχίσαμε να συνειδητοποιούμε τους εαυτούς μας, είναι τραγικό να εμφανίζονται πλανητάρχες που χειραγωγούν την μάζα μέσω φόβου και νομολάτρεις που απαιτούν την εφαρμογή με το φόβο θέτοντας την απαρχή μιας νέας ιεράς εξέτασης, ξεχνώντας δε συστηματικά πως όσες μάγισσες κι αν στείλουν στην πυρά, πάντα θα υπάρχει ο πάπας να δώσει συγχωροχάρτι στους οικείους, τους εκλεκτούς και τους καλοπληρωτές, ενώ ταυτόχρονα ο ίδιος κατέχει το αλάθητο, και ο ιδεολόγος που θα αντιδράσει στην αδικία και, υπό την εκμετάλλευση υποψήφιων σφετεριστών παπών, θα δημιουργήσει την αίρεση και τον πόλεμο, χωρίς καμία ουσιαστική αλλαγή, αφού το τελικό αποτέλεσμα θα είναι η αλλαγή του προσώπου του πάπα και όχι η κατάργηση του θεσμού και της μέσω του φόβου εκμετάλλευσης.

Ακόμα πιο τραγικό δε είναι το γεγονός της καθημερινής χειραγώγησης της μάζας, με όργανο το φόβο, από το παγκόσμιο (ξεκινώντας από τον τρομολάγνο πλανητάρχη) και κρατικό επίπεδο, έως το εργασιακό ή ακόμα και ορισμένες φορές το τοπικό επίπεδο μιας απλής γειτονιάς. Με δεδομένη την κατάσταση, τον παραλογισμό του φόβου και τα αποτελέσματα στα οποία οδήγησαν στο παρελθόν οι φασιστικές νοοτροπίες που εκφράσθηκαν με απόλυτη ευστοχία από την φράση "ο φόβος φυλάει τα έρμα", είναι πλήρως άτοπο, και θεωρώ τουλάχιστον εγκληματικό, να αποζητούμε την επιστροφή του φόβου στις κοινωνίες μας, την ώρα που η ανθρωπότητα αγωνίσθηκε επί αιώνων για να αποδεσμευτεί από τα φαντάσματα του τρόμου. Ο φόβος άλλωστε θρέφει και αυξάνει την παραβατικότητα, οδηγώντας τελικά στα αντίστροφα, από τα επιθυμητά, αποτελέσματα. Οι νόμοι πρέπει να διαφυλάττονται από το κοινωνικό σύνολο, από το οποίο και πηγάζουν, και όχι να επιβάλλονται σε αυτό με την βία. Όσο και αν ακούγεται "ουτοπικό" και ανεφάρμοστο σε ορισμένα αυτιά για το σήμερα, αυτό πρέπει να στοχεύουμε και να επιδιώκουμε για το μέλλον και με αυτό το γνώμονα πρέπει να προσπαθούμε να επιλύσουμε τα σημερινά μας προβλήματα. Και ένας τέτοιος στόχος είναι αδύνατο να θεμελιωθεί σε μία κοινωνία φόβου. Μπορεί μόνο να θεμελιωθεί σε κοινωνία παιδείας.