Συνειρμικές «ενεργειακές» συννεφιές

Το ταξίδι προς το μικρό ίδρυμα ξεκίνησε ηλιόλουστα. Ο δρόμος αρκετά ξεκούραστος, αλλά περιέργως γεμάτος φορτηγά. Πρακτική εξάσκηση υπολογισμού εύρωστου ελεγκτή. Μου δίνει αρκετή ώρα για να ανατρέξω σε ανάγνωση κλιματολογικών μελετών – έτσι για να κάνω κι εγώ κάτι. Στο μεταξύ τα σύννεφα μαζεύονται και ο ήλιος σκιάζεται. Ο συνειρμός άμεσος, επιβάλλεται στο νου λόγω του αναγνώσματος, μιας και τις προάλλες είχα διαβάσει μία «ιδέα» σκίασης του ήλιου για να λύσουμε το πρόβλημα της υπερθέρμανσης. Η έκπληξή μου τότε ήταν τεράστια, αναρωτιόμουν κατά πόσο εννοούσε ο «συγγραφέας» όσα έλεγε. Πόσο απερίσκεπτους, για να μην πω παράλογα ανεγκέφαλους, μας έχει κάνει η σημερινή κοινωνία; Πόσο δύσκολο είναι να σκεφτεί κάποιος πως η γη ενεργειακά είναι ένα κλειστό σύστημα, με μόνη εισαγωγή ενέργειας την ακτινοβολία του ηλίου; Πόσο δύσκολο είναι να αντιληφθεί πως αν μειώσει την ενέργεια αυτή, προφανώς θα μειώσει το διαθέσιμο προς εκμετάλλευση ενεργειακό περιεχόμενο του πλανήτη; Και όλα αυτά σε μια ανθρωπότητα που ζητά διαρκώς αυξανόμενη ποσότητα ενέργειας προς κατανάλωση. Όχι ότι αν είχε απεριόριστα ποσά ενέργειας δηλαδή θα μπορούσε να τα καταναλώσει – εντάξει, εδώ γίνεται λίγο πιο πολύπλοκο. Χωρίς το φαινόμενο του θερμοκηπίου, θα μπορούσε να καταναλώσει τόση ενέργεια, όση ακριβώς θερμότητα μπορεί να απαχθεί την νύχτα – στο σκιασμένο ημισφαίριο – κατά την ψύξη του πλανήτη. Έστω και ελάχιστη παραπάνω θα οδηγήσει τελικά σε υπερθέρμανση, αφού η ενέργεια έχει το κακό συνήθειο καταναλισκόμενη να μετατρέπεται σε θερμότητα. Η υπερθέρμανση τώρα, αυξάνει το θερμικό περιεχόμενο του πλανήτη, με αποτέλεσμα φυσικά την ελάττωση του ποσοστού της παρεχόμενης από τον ήλιο ενέργειας που μπορούμε να εκμεταλλευτούμε! Κάπου στο τέλος περιμένει ο «θερμικός θάνατος», τον οποίο σίγουρα είμαστε ικανοί να φέρουμε πιο κοντά για τον πλανήτη μας, απ’ ότι ο χρόνος θερμικού θανάτου του σύμπαντος – τον οποίο μπορούμε ακόμα να ελπίζουμε πως πιθανόν να αποφύγουμε, αν το σύμπαν αποδειχθεί με κάποιο τρόπο ανοιχτό σύστημα, αλλά για τον πλανήτη μας, όντας δεδομένα κλειστό και πεπερασμένο σύστημα, προσπαθούμε να τον κάνουμε άμεση πραγματικότητα. Αν τώρα λογαριάσουμε και το φαινόμενο του θερμοκηπίου, τότε όχι μόνο καταλήγουμε στην ταχύτερη ελάττωση του ποσοστού ηλιακής ενέργειας που μπορούμε να εκμεταλλευόμαστε, αλλά επιταχύνουμε ακόμα περισσότερο την έλευση «θερμικού θανάτου». Βέβαια βιολογικά θα έχουμε πεθάνει πολύ νωρίτερα από την ώρα που το θερμικό περιεχόμενο του πλανήτη θα ομογενοποιηθεί με αποτέλεσμα να είναι αδύνατη η εκμετάλλευση του παραμικρού ποσού ενέργειας.
Τα βιολογικά συστήματα βλέπεις υπόκεινται και στον θαυμαστό κύκλο ισορροπίας του περιβάλλοντος. Αν δεν υπάρχει σημαντική διαφορά θερμοκρασίας δεν θα μεταφέρεται νερό από τους υδάτινους στους χερσαίους όγκους. Δεν θα φυσούν αέρηδες, δεν θα μεταφέρεται γύρης, δεν θα συμβαίνουν εκατομμύρια απλά φαινόμενα που δίνουν ώθηση στην ζωή. Και η ζωή θα σβήσει, πολύ πριν τον τελικό θερμικό θάνατο του πλανήτη. Εκτός και αν μετατρέψουμε την βιολογία σε τεχνολογία. Τότε ίσως διατηρηθούμε λίγο παραπάνω εν «τεχνο-ζωή». Πάλι μέχρι τον θερμικό θάνατο που θα πλησιάζει με γοργούς ρυθμούς. Βλέπεις όταν η θερμοκρασία ομογενοποιηθεί, κάθε δραστηριότητα καταρρέει και επέρχεται το χάος. Θερμοδυναμική, η «μαγεία» που διέπει τα πάντα και που δεν μας αφήνει περιθώρια να την καταπατήσουμε. Ένα απλό ισοζύγιο ενέργειας φανερώνει πως δεν μπορείς να παράγεις περισσότερη θερμότητα απ’ όση μπορεί να απαχθεί, αλλιώς έχεις συσσώρευση. Άρα δεν μπορείς να καταναλώνεις περισσότερη ενέργεια απ’ όση θερμότητα μπορείς να απάγεις. Παγκοσμίως, πανσυμπαντικώς. Και όσο λιγότερη θερμότητα μπορείς να απάγεις λόγω των αερίων του θερμοκηπίου, τόσο θα πρέπει να μειώνεις την κατανάλωση ενέργειας. Και όσο θα σκιάζεις τον ήλιο, τόσο λιγότερη ενέργεια θα έχεις διαθέσιμη αλλά και τόσο λιγότερη ενέργεια θα μπορείς να απάγεις ταυτόχρονα, περιορίζοντας ακόμα περισσότερο την ενέργεια που μπορείς να καταναλώνεις! Ναι, δυστυχώς είναι μονόδρομος, γιατί μπορεί μεν τα πάντα να «είναι ρευστά», αλλά η θερμοδυναμική που τα διέπει είναι αμείλικτα απόλυτη. Δυστυχώς υπάρχουν όρια, μας αρέσει δεν μας αρέσει, και περιοριζόμαστε από αυτά. Όλοι μας. Και η μόνη λύση είναι να περιορίσουμε την κατανάλωση ενέργειας σε τέτοια επίπεδα ώστε το ισοζύγιο να κλείνει με μηδενικό ρυθμό συσσώρευσης, σε μια φυσιολογική για το περιβάλλον θερμοκρασία, που θα επιτρέπει την λειτουργία των βιοκλιματικών κύκλων.
Και σε όλα αυτά φυσικά δεν έχουμε λογαριάσει την ποιότητα αέρα που αναπνέουμε, την ποιότητα της ζωής που ζούμε, τους ανθρώπους, τα ζώα, τα φυτά… Αλλά αξίζει που και που να σχολιάζεις τα «επιχειρήματα» των ανεγκέφαλων χρησιμοποιώντας τους δικούς τους όρους. Βλέπεις οι «λύσεις» τους καταστρέφουν τις ίδιες τις «αξίες» που προσπαθούν να προστατεύσουν. Αν μπορεί κανείς να τις θεωρήσει αξίες δηλαδή. Λογικό, οι μη-βιώσημες λύσεις, είναι μη-βιώσημες «καθ’ ολοκληρίαν».
Ατελείωτη αυτή η άσκηση τελικά, αφήνει πολλή ώρα για αναλογισμό. Αλλά τελείωσε. Και τώρα, στον «κενό χρόνο» ανάμεσα στα τρίωρα, κοιτούσα πάλι το λαπτόπι και είπα να αποτυπώσω τις ακατάσχετες σκέψεις την προηγούμενης ώρας. Και αυτές, και άλλες. Βλέπεις αναρωτιέμαι για «το ανεγκέφαλο» του κόσμου μας ως προς το ισοζύγιο ενέργειας, την ώρα που δεν μπορεί να κάνει ένα απλό χρηματικό ισοζύγιο. Ότι συσσωρεύεται ισούται με αυτό που μπαίνει, μείον αυτό που βγαίνει, συν αυτό που παράγεται, μείον αυτό που καταναλώνεται. Διέπει τα πάντα. Μάζα, ενέργεια, υλοενέργεια, χρήμα. Και είναι αμείλικτο και μονοσήμαντα ορισμένο.
Ας μην φτάσω όμως εκεί, ας πάω λίγο πιο πίσω. Στον σημερινό 35άρη οδηγό που η κοινωνία έχει αποτύχει να του δείξει πως όταν η 5χρονη κόρη του είναι ξαπλωμένη στο κάθισμα του συνοδηγού, χωρίς ζώνη, ενώ αυτός την κρατά με το ένα χέρι, καθώς οδηγεί, δεν υπάρχει καμία οδική ασφάλεια ακόμα και αν οδηγεί μερσεντές μέσα στο Ψυχικό. Και στο ενδιάμεσο οι υπουργοί μας μπορούν, εντελώς υποκριτικά, να φιλοσοφούν περί της νομολογίας και των μέτρων που θα καταστήσουν την οδήγηση ασφαλή. Η αποτυχία τους βέβαιη. Το ίδιο και οι υποκριτικές φιλοσοφίες τους περί «καταλληλότερης ενεργειακής πολιτικής».
Όταν λοιπόν ο σημερινός κόσμος θυσιάζει την ασφάλεια του παιδιού του, έτσι για να το έχει δίπλα του – ήμαρτον, μέχρι και καθισματάκια θέσης συνοδηγού κυκλοφορούν – μάλλον κακώς αναρωτιέμαι για το ανεγκέφαλο της σημερινής κοινωνίας, ενώ η σκίαση του ήλιου όντως πρέπει να φαντάζει μια «απόλυτα λογική» λύση στους απερίσκεπτους…
Αν νοιαζόμασταν όμως πραγματικά, έστω και λίγο γι’ αυτά τα αγγελούδια, τότε μάλλον θα αναπτύσσαμε άλλου είδους πολιτικές, όχι αυτές που μας κάνουν να περνούμε καλά σήμερα αλλά αυτές που είναι βιώσιμες και αειφόρες στο διηνεκές, ακόμα και αν παραδεχθούμε πως μας περιορίζουν. Νοιαζόμαστε όμως γι’ αυτά, ή νοιαζόμαστε μόνο, εντελώς εγωιστικά, για τον εαυτό μας, ακόμα και όταν λέμε πως νοιαζόμαστε γι’ αυτά;