«Εκλογολογία»

Μία εβδομάδα απομένει για τη «γιορτή της δημοκρατίας» και για πρώτη φορά ίσως από τότε που θυμάσαι τον εαυτό σου η πολιτική συζήτηση και ο προβληματισμός για το μέλλον έχουν τόση θέση στην καθημερινότητα των απλών πολιτών. Αυτό είναι σίγουρα μια θετική μεταβολή.

Μια απλή μεταβολή όμως, γιατί η απόσταση από τη «γιορτή της δημοκρατίας» έως την πραγμάτωση της δημοκρατίας είναι μεγάλη. Δημοκρατία δεν είναι απλά η συμμετοχή στην εκλογική διαδικασία, ούτε περιορίζεται απλά στην ελευθερία λόγου, στην οποία έχει υποβιβαστεί σήμερα η ανώτερη αυτή έννοια. Η ελευθερία λόγου είναι σίγουρα προϋπόθεση της δημοκρατίας, αλλά η δημοκρατία συνίσταται στη συνεχή συμμετοχή του πολίτη, όχι του ατόμου, στη λήψη των αποφάσεων για τον τρόπο με τον οποίο θα δομηθεί και θα ελιχθεί η κοινωνία.

Υπάρχει πολύς δρόμος λοιπόν ακόμα μέχρι την κατάκτηση του αγαθού δημοκρατίας. Άλλωστε υπάρχει έλλειψη θεσμών και δομών οι οποίες θα εξασφάλιζαν τη συμμετοχή του ατόμου στη λήψη των αποφάσεων. Σήμερα η συμμετοχή περιορίζεται στην εκλογική διαδικασία που αναδεικνύει τα κυβερνητικά σχήματα, ή στη συμμετοχή σε κομματικές οργανώσεις όπου ως επί το πλείστο ο κόσμος χειροκροτεί συγκεκριμένες πολιτικές χωρίς όμως να συμμετέχει στη λήψη των αποφάσεων της πολιτείας. Έτσι η εξουσία εναλλάσσεται μεταξύ δύο κομμάτων, ενώ η «πολιτική» γραμμή παραμένει σταθερή οδηγώντας το σύστημα να μην έχει να ζηλέψει τίποτε από μια ολιγαρχία κοτζαμπάσηδων η οποία χειροκροτείται από τους οπαδούς τους και οδηγεί τον υπόλοιπο κόσμο στην αποστροφή. Ακόμα δε και η ιδέα ενός δημοψηφίσματος, μιας δημοκρατικής διαδικασίας που εισάγει τη συμμετοχή των πολιτών στη λήψη μιας συγκεκριμένης απόφασης, εντελώς έντεχνα απορρίπτεται ως επικίνδυνη για την πορεία της κοινωνίας. Σίγουρα βέβαια ένα δημοψήφισμα δεν αποτελεί από μόνο του αποκατάσταση της δημοκρατίας, αλλά σίγουρα δεν αποτελεί και καταδίκη της.

Στο κοινωνικοπολιτικό αυτό σκηνικό μεγάλο φόβο εγείρει η άνοδος του σκληροπυρηνικού χώρου της ωμής βίας και του φανατισμού. Το σύνολο του πολιτικού κόσμου καταδικάζει την επικείμενη είσοδο της χρυσής αυγής στη βουλή. Το σύνολο του πνευματικού και δημοκρατικού κόσμου σίγουρα ταρακουνιέται και γεμίζει αποστροφή στην ιδέα. Μπορεί να μη σε ενθουσιάζει κι εσένα καθόλου η ιδέα πως ένα μέρος της κοινωνίας έχει στραφεί στο φασισμό, τον οποίο τόσο σθεναρά πολέμησε η προηγούμενη γενιά, αλλά διαφωνείς, η είσοδος της χρυσής αυγής στη βουλή είναι ίσως το μεγαλύτερο μήνυμα που θα μπορούσαν να δώσουν οι κάλπες. Είναι ένα μήνυμα προς το πολιτικό σκηνικό να θυμηθεί λίγο πως στην ιστορία, οι περίοδοι μεγάλων και συνεχών κρίσεων οδήγησε τον κόσμο στο φασισμό και πως τέτοιες καταστάσεις διευκολύνουν την ποδηγέτηση της κοινωνίας και οδηγούν σε άνοδο ακραίων εξτρεμιστών στην εξουσία. Δεν βλέπεις να κινδυνεύει η δημοκρατία από την χρυσή αυγή, αντιθέτως, το πολιτικό προσωπικό είναι που δέχεται το ράπισμα και γι’ αυτό αντιδρά έντονα μεν, άστοχα δε.

Η ίδια η δημοκρατία κινδυνεύει πολύ περισσότερο από την υιοθέτηση πρακτικών που τοποθετούν τη χρηματοοικονομία και την αγορά σε θέση ανώτερη από τον άνθρωπο. Κινδυνεύει πολύ περισσότερο από την ιδεολογία της καριέρας και του περιορισμού της ευθύνης του ανθρώπου στην ατομική δουλειά του. Η κοινωνία δε θα «φτιάξει» επειδή ο καθένας μας θα περιοριστεί στο άτομό του και θα κοιτάξει τη δουλειά του και το συμφέρον του. Η δημοκρατία δεν έχει τίποτε να κερδίσει από «πολιτικές» τάσεις «οικονομικού φιλελευθερισμού» που ανάγουν την οικονομία σε μοναδική πολιτική επιδίωξη και το «άτομο» σε ον ανώτερο του «πολίτη της δημοκρατίας», επειδή αυτές ενδύονται τον μανδύα της ριζοσπαστικής θεωρίας που κάποτε καταδίκασε την καταδυνάστευση του ατόμου από το κράτος. Οι σημερινοί θιασώτες του «φιλελευθερισμού», έχοντας περάσει στην αντίπερα όχθη και χάνοντας το μέτρο, δεν έχουν καμία σχέση με τους «προγόνους» τους.

Ο «λαός», όπως αυτάρεσκα ονοματίζεται, δεν αποτελεί παρά μια λαϊκίστικη τυχοδιωκτική ομάδα που θέλει απλά να καρπωθεί μέρος της εξουσίας και αυτοϊκανοποιείται προβάλλοντας τον εαυτό της ως καθοριστικό παράγοντα λήψης αποφάσεων. Μπορεί να δείχνει πως υιοθετεί πιο πολιτικό λόγο από τις δύο βασικές ομάδες-διεκδικητές της εξουσίας, αλλά δεν παύει να λαϊκίζει, αλλάζοντας καθημερινά απόψεις, με στόχο την «ατσαλάκωτη βιτρίνα» του ρυθμιστή και εκφραστή του ελληνικού έθνους.

Το πασόκ και η νέα δημοκρατία αποτελούν τις βασικές ομάδες κοτζαμπάσηδων που μονοπωλούν την εξουσία μέσα από ένα σύστημα «φεουδαρχικής δημοκρατίας», το οποίο φροντίζουν να διατηρείται αυξάνοντας όλο και περισσότερο την πριμοδότηση εδρών στο πρώτο κόμμα κάθε φορά που βλέπουν ότι στην επόμενη εκλογική αναμέτρηση η αυτοδυναμία θα αποτελεί όνειρο απατηλό. Εκτός του ότι έφεραν την Ελλάδα μέχρι εδώ, προσκολλημένοι στην εξουσία και δημιουργώντας κομματικούς στρατούς και «παραδοσιακά κάστρα» - φέουδα - για να την διατηρήσουν, απαρτίζονται από τους ίδιους «μετανοήσαντες» που δημιούργησαν τα προβλήματα. Καθημερινά δε, υπόσχονται πως αύριο θα είναι καλύτερη μέρα, ενώ το μεθαύριο τους διαψεύδει. Ακόμα και οι οικονομολόγοι, των οποίων θεωρείς την φερεγγυότητα αμφίβολη, είναι πολύ πιο φερέγγυοι από τους δυο φεουδάρχες και τα επιτελεία τους.

Η αριστερά προσπαθεί να ορθώσει πολιτικό λόγο αλλά χάνεται μέσα στις ίδιες της τις πολιτικές αναζητήσεις. Ίσως και αυτός είναι ο λόγος που το «κέντρο» τελικά είχε μέχρι πρότινος την εξουσία, τουλάχιστον μέχρι όταν ο χαρακτηρισμός «αριστερός» και «δεξιός» ήταν ξεκάθαρος. Η αριστερά ασχολούνταν με πολλή κοινωνία και λίγη πρακτική, ενώ η δεξιά ασχολούνταν με πολλή οικονομία και αποτελεσματικότητα και ελάχιστη ιδεολογία. Η πρώτη βέβαια δεν κυβέρνησε ποτέ για να αναδείξει πρακτικές, αλλά προφανώς δεν κατάφερε να πείσει τον κόσμο πως μπορούσε να τις αναδείξει και να τον απομακρύνει από το «φεουδαρχικό δίπολο».

Το κομουνιστικό κόμμα έχει διαχωρίσει τη θέση του βγάζοντας τον εαυτό του από το δημοκρατικό κάδρο και δηλώνοντας ότι δεν ενδιαφέρεται στην πράξη για την πολιτική. Παρότι τα στελέχη του διαλαλούν πολύ μεγάλες αλήθειες, παραμένει και αυτό προσκολλημένο στο οικονομικό διαχειριστικό σύστημα και απλά θέτει τη λύση στην αλλαγή «ιδιοκτησιακού καθεστώτος» των πλουτοπαραγωγικών πηγών. Στην πράξη δεν μπορείς να διαφωνήσεις με την ιδεολογία του «λαού στην εξουσία», άλλωστε δημοκρατία είναι να συμμετέχει ο λαός στη λήψη των αποφάσεων. Αλλά δημοκρατία δεν είναι απλά ο λαός να διαχειρίζεται τον πλούτο και να μην συμμετέχει στην πολιτική. Όσο λοιπόν αυτή παραμένει η βασική, έως και μόνη, «πολιτική επιλογή», το «κόμμα» θα διατηρεί τον κομματικό του στρατό, θα ενθουσιάζει πολύ περισσότερους, αλλά θα βρίσκει υποστηρικτές μόνο στους αντιδρώντες. Κι εσύ άλλωστε υπέρμαχος της επανάστασης είσαι, αλλά όχι αυτής.

Εδώ και καιρό θεωρείς πως η επανάσταση θα έρθει αν επικρατήσει η λογική. Αποφεύγεις τον όρο «ορθολογισμός» γιατί ο χαρακτηρισμός «ορθό» προϋποθέτει την ύπαρξη ενός αξιακού συστήματος που καθορίζει την ορθότητα της κάθε ιδέας και συνεπώς, ανάλογα με το αξιακό σύστημα που υιοθετεί ο κάθε άνθρωπος, ο ορθολογισμός οδηγεί σε διαφορετικές αποφάσεις. Είσαι υπέρμαχος της αειφορίας και θεωρείς πως ο άνθρωπος είναι και κοινωνικό, και οικονομικό αλλά και φυσικό ον. Η πολιτική αποτελεί τη βασική δραστηριότητά του μέσω της οποίας διαχειρίζεται το παρόν και το μέλλον του αλλά και μελετά το παρελθόν του. Καμία διέξοδος από την κρίση δεν θα δώσει στην κοινωνία ώθηση αν δεν συνυπολογίζει όλες τις υποστάσεις του ανθρώπου, αν δεν υιοθετήσει χαμηλότερους ρυθμούς ανάπτυξης, χαμηλότερους ρυθμούς ζωής ακόμα, και υψηλότερα ποσοστά σεβασμού. Διέξοδοι από την κρίση υπάρχουν πολλές, όχι μόνο μία όπως διατυμπανίζει ο κάθε χώρος αλλά και φαίνεται να υιοθετεί το σύνολο του δυτικού κόσμου. Η καλύτερη όμως είναι αυτή που θα λύσει περισσότερα προβλήματα ταυτόχρονα, θα δώσει συνολικές λύσεις και θα οδηγήσει την ανθρωπότητα στο επόμενο στάδιό της.

Ποιο θα είναι αυτό το «επόμενο στάδιο» κανείς δεν μπορεί να προβλέψει, ούτε αν η δημοκρατία θα παίζει σημαντικό ρόλο σε αυτό. Για την ακρίβεια δεν είσαι καν σίγουρος ότι η δημοκρατία είναι η επιλογή του μεγαλύτερου μέρους της ανθρωπότητας, αν και πιστεύεις ότι το μεγαλύτερο μέρος των επιλογών του μεγαλύτερου μέρους της ανθρωπότητας δεν είναι συνειδητές. Άλλωστε ο «πολίτης» απέχει πολύ από το «άτομο» και σήμερα ο λόγος, ατομικός και πολιτικός, κατακλύζεται από το δεύτερο. Για όσους όμως σήμερα, πολίτες ή άτομα, η δημοκρατία έχει κάποια θέση στη σκέψη τους, ανεξάρτητα αν συμφωνούν ή διαφωνούν με τις δικές σου επιλογές, δεν υπάρχει άλλη επιλογή παρά η συμμετοχή στην τελευταία ίσως πραγματικά συλλογική δημοκρατική δράση που έχει απομείνει από αυτή την αρχαία ιδέα. Μέσα από αυτή κανείς δεν πιστεύει ότι θα επιλέξει τον επόμενο κυβερνήτη, θα βάλει όμως ένα λιθαράκι ώστε να χτιστεί ένα μήνυμα το οποίο θα δώσει μια κάποια ώθηση προς κάποιο μέλλον. Ελπίζεις μόνο αυτή η ώθηση να οδηγήσει σε μια αλλαγή που θα βελτιώσει τα πράγματα και θα οδηγήσει σε μια βιώσιμη έξοδο από την κρίση, μια έξοδο που θα αποτρέπει τη δημιουργία νέων κρίσεων, γιατί στενοχωριέσαι στην ιδέα πως και αυξάνονται σήμερα οι σκληροπυρηνικές ομάδες, αλλά και πιθανότατα στο μέλλον, ακόμα και αν γλυτώσει το παρόν, θα αυξηθούν ξανά.