Στον απόηχο μιας ολιγωρίας.

Στον απόηχο της συνδιάσκεψης της Κοπεγχάγης μόνο απογοήτευση μπορεί να κυριαρχήσει. Αρκετός κόσμος, άγνωστο πόσος, τί ποσοστό του όλου, είχε εναποθέσει ελπίδες σε αυτή. Ελπίδες γιατί το σύνθετο πρόβλημα λαμβάνει πολλές διαστάσεις. Άλλοι συνειδητά, άλλοι χωρίς να έχουν πραγματική συνείδηση, ήλπιζαν, μερικοί διαδήλωναν κι όλας.
Πολύς κόσμος όμως δεν έχει συνειδητοποιημένο το πρόβλημα. Το βιώνει μεν, το αποδέχεται, αλλά δεν το συνειδητοποιεί. Πόση συνείδηση έχει άραγε για το πρόβλημα ο άνθρωπος που εκπλήσσεται, και με τη στάση του «αποδοκιμάζει» τον φίλο του, που αντί να οδηγήσει μέχρι το ραντεβού για καφέ, περπατάει δεκαπέντε λεπτά το πήγαινε και είκοσι το έλα; Κι ας λαμβάνει το μέρος του περιβάλλοντος στις αντίστοιχες συζητήσεις.
Πόση συνείδηση του προβλήματος έχει ο ομιλητής που κατηγορεί μεμονωμένα τα ορυκτά καύσιμα, τα οποία όντως φέρουν την μεγαλύτερη «ευθύνη» για το πρόβλημα, αλλά υποστηρίζει πως χρειάζεται «πλεονάζουσα» ενέργεια για να αναπτυχθεί; Δυστυχώς οι άνθρωποι δεν έχουν ακόμα συνειδητοποιήσει πως τα καύσιμα, τα σκουπίδια, είναι το αιτιατό του προβλήματος, το αίτιο είναι οι ρυθμοί που υιοθετούνται, οι νοοτροπίες οι ίδιες.
Τί κι αν αντικατασταθούν τα ορυκτά καύσιμα με υδρογόνο; Μεγάλη συζήτηση γινόταν παλιότερα, πριν η μόδα φέρει στην επιφάνεια τα βιοκαύσιμα. Πόσοι δεν θέλησαν καν να εξετάσουν τις συνέπειες από την αυξημένη παραγωγή υδρατμών; Πόσοι, εθελοτυφλώντας, δεν παραδέχθηκαν πως το υδρογόνο, με την τάση που έχει να διαπηδά, όχι απλά να διαφεύγει, αν αντικαθιστούσε όλα τα καύσιμα, μέσα σε λίγο χρονικό διάστημα θα διέλυε την ήδη θιγμένη οζονόσφαιρα του πλανήτη; Τα βιοκαύσιμα πάλι αρκούν σίγουρα για να συντηρήσουν την ανθρωπότητα, όχι όμως και τους υψηλούς ρυθμούς ζήτησης ενέργειας. Ή ενέργεια, ή τροφή, άλλωστε και η δεύτερη, πηγή ενέργειας είναι. Ηλιακές κυψέλες, πόσο καιρός θα χρειαστεί μέχρι ν' αναρωτηθούν οι άνθρωποι αν η αντικατάσταση της ξανθής άμμου της σαχάρας από μαύρες πλάκες δε θα συσσωρεύσει θερμότητα στη γη; Ανεμογενήτριες, πόσος καιρός θα περάσει και μετά πόσες εγκαταστάσεις θα ελαττωθούν οι άνεμοι και θα διαταραχθεί κι άλλο ο ήδη θιγμένος κύκλος νερού; Γεωθερμία, πόσες πηγές νερού θα χαθούν; Σενάρια που δεν είναι και τόσο φανταστικά σε ένα κλειστό πλανητικό σύστημα.
Η ζωή της φύσης είναι μια συνεχής ανακύκλωση υλικών και μετατροπής τους από τη μία μορφή σε άλλη, με συλλογή ενέργειας από τον ήλιο και κατανάλωσή της για τη συντήρηση του κύκλου των υλικών. Όσο ο άνθρωπος, που μετέχει ενεργητικά και παθητικά σε αυτόν τον κύκλο, δεν συνειδητοποιεί πως οι ρυθμοί του δεν πρέπει να υπερβαίνουν ή να καταλύουν τους ανεκτούς ρυθμούς από τη φύση, αλλά και τους μηχανισμούς της, το περιβαλλοντικό πρόβλημα θα παραμένει, θα εντείνεται, θα απειλεί, θα δυσχεραίνει τη ζωή του, θα σκοτώνει.
Το πρόβλημά μας δεν είναι απλά η ελάττωση των ορυκτών καυσίμων, η οποία φυσικά και δεν τέθηκε ως στόχος, προκαλώντας απογοήτευση για όσα πρόκειται να ακολουθήσουν. Το πρόβλημά μας είναι η ελάττωση των ρυθμών, η αλλαγή νοοτροπίας και τρόπου διαχείρισης και δραστηριοποίησης. Αυτό δυστυχώς απαιτεί τεράστια συναίσθηση ευθύνης και πολιτική βούληση. Απαιτεί διάθεση να ορθώσεις ανάστημα και να αποκρούσεις, να ακυρώσεις όλα τα συμφέροντα που επιζητούν υψηλούς ρυθμούς. Απαιτεί βούληση να δώσεις στον κόσμο να κατανοήσει και να ενστερνιστεί πως η «βολή» έχει όρια και ο τρόπος ζωής του πρέπει να αλλάξει, να γίνει ξανά «πιο φυσικός», πιο φυσιολογικός, να ξεφύγει από το «lifestyle».
Η μεγαλύτερη ματαιοδοξία του ανθρώπου είναι πως ζήτησε να δαμάσει τη φύση. Ζήτησε έτσι να δαμάσει τον ίδιο του τον εαυτό, κι αυτό γιατί ποτέ δεν είδε το εγώ του σαν τμήμα του όλου, την ανθρωπότητα σαν υποσύνολο της φύσης. Ο πύργος της βαβέλ είναι εδώ, υπάρχει πλέον καθημερινά σε όλες της συζητήσεις. Η Κοπεγχάγη είναι απλά άλλος ένας όροφός του.